روش ها و نکات ایمنی استفاده لامپ کم مصرف

با توجه به صرفه جویی در مصرف انرژی و طول عمر زیاد لامپ های کم مصرف در مقایسه با لامپ های رشته ای قدیمی برخی از کشورها با اجرای سیاست های تشویقی و محدود کردن جریان تولید لامپ های معمولی استفاده از این نوع لامپ های کم صرف را رواج می دهند اما روش و نکات ایمنی استفاده لامپ کم مصرف مسئله ای است که با وجود اهمیتی که دارد نادیده گرفته شده است و به احتمال زیاد کمتر کسی پیدا می شود که بداند بخار جیوه موجود در لامپ های کم مصرف بسیار سمی و خطرناک بوده و باید به هنگام شکستن لامپ موارد ایمنی را رعایت کرد به همین دلیل کارشناسان توصیه می کنند لامپ های کم مصرف شکسته یا سوخته را به هیچ عنوان نگهداری نکرده و آن را به مراکز بازیافت تحویل دهید.

لامپ کم مصرف یا فلورسنت

لامپ کم مصرف یا لامپ فلورسنت فشرده یکی از منابع نور و روشنایی است که جزء دسته لامپ های فلورسنت محسوب می شود و درآغاز پیدایش خود به عنوان جایگزینی برای لامپ های رشته ای که میزان مصرف بالایی دارند روانه بازار شد، عملکرد این نوع لامپ ها براساس بخار جیوه است که در مقایسه با لامپ های رشته ای نور بیشتری تولید می کنند و تقریبا به میزان هشت برابر بیشتر از لامپ های رشته ای عمر می کنند همچنین مصرف برق لامپ های کم مصرف حدودا یک پنجم لامپ های رشته ای است به این ترتیب از مصرف کمتر انرژی برخوردار هستند؛‌ البته استفاده از این نوع لامپ ها در کنار مزایایی که ذکر کردیم معایبی نیز دارد که می توان به مواردی از قبیل تأخیر در روشن شدن،‌ انتشار گازهای گلخانه ای و اشعه ماورابنفش و نور آبی مضر برای سلامت انسان همچنین کاهش قدرت نوردهی با گذشت زمان و مناسب نبودن آنها برای نصب در فضای خارج ساختمان اشاره کرد.

چگونگی استفاده و نگهداری

همانطور که گفته شد لامپ های کم مصرف امروزه به دلیل مصرف کم انرژی و طول عمر بالا بسیار مورد توجه کاربران در کشور های مختلف شده است اما اصل مهم روش استفاده از این نوع لامپ ها مسئله ای است که نادیده گرفته شده است، میزان نور دهی، طول عمر و سایر ویژگی های هر منبع نوری خاصه لامپ های کم مصرف به عواملی مختلفی نظیر کیفیت تولید، قرار گرفتن در معرض نوسانات ولتاژ،‌ محل مورد استفاده، وارد شدن ضربه های مکانیکی و همچنین تعداد دفعات روشن و خاموش شدن و درجه حرارت محیط بستگی دارد.
طول عمر لامپ های کم مصرف بین 6000 تا 15000 ساعت تخمین زده شده است اما در صورتی که مدت زمان روشن بودن آنها در هر بار فقط چند دقیقه باشد طول عمر آنها کاهش می یابد برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی بهتر است هر بار حداقل به مدت 15 دقیقه لامپ کم مصرف را روشن نگه دارید و از آنها در مکان هایی که لازم است فقط مدت زمان کمی روشن بمانند استفاده نکنید، جریان روشن شدن در لامپ های کم مصرف برخلاف لامپ های رشته ای چند لحظه طول می کشد این مدت زمان تأخیری در هوای سرد و دمای پایین بیشتر می شود بنابراین استفاده از لامپ کم مصرف در دمای بالاتر از 48درجه و کمتر از 10درجه توصیه نمی شود.
لامپ کم مصرف بصورت یکپارچه تولید شده و بدنه آن از تیوپ شیشه ای جدا نمی شود به همین دلیل هنگام باز کردن و بستن لامپ به منظور جلوگیری از شکسته شدن آن بهتر است بدنه پلاستیکی را در دست گرفته و بپیچانید، امکان استفاده از این لامپ با کم سو کننده یا همان دیمر ممکن نیست و در صورت استفاده موجب صدمه زدن به لامپ خواهد شد؛ لامپ کم مصرف در برابر نفوذ آب و بخار آب حفاظت نشده بنابراین یکی از نکاتی که در مورد روش استفاده از این نوع لامپ ها باید رعایت کرد استفاده از لامپ های کم مصرف در محیط های غیر مرطوب و فضاهایی است که احتمال ریزش مستقیم آب در آنها وجود ندارد.
میزان نور در لامپ های کم مصرف بستگی به دمای محیط دارد و به تدریج افزیش می یابد بهترین دما برای عملکرد لامپ در حالت آویز 25درجه است که پس از گذشت 4 دقیقه میزان نور در این دما به حداکثر خود می رسد بنابراین می توان گفت سوسو زدن لامپ در لحظات اولیه کاملا طبیعی است، همچنین میزان نور این گونه لامپ ها با گذشت زمان کاهش می یابد البته این میزان کاهش چندان زیاد نیست و تقریبا در نیمه عمر آنها این مقدار به 70 تا 80 درصد میزان اولیه می رسد.
اما در مورد تشخیص پایان عمر لامپ کم مصرف باید گفت که تغیراتی مانند سیاه شدن،‌ صدای خاص و تغییر رنگ پایه می تواند از علائم نشان دهنده این مسئله باشد که پایان عمر لامپ نزدیک شده و بهتر است نسبت به تعویض آن اقدام کنید، نشانه هایی از قبیل چشمک زدن لامپ در دراز مدت، تغییر رنگ نور مایل به نارنجی یا قرمز تولید صدا و تغییر رنگ پایه حاکی از این است که عمرلامپ کم مصرف به پایان رسیده است.

روش ها و نکات ایمنی دور ریختن لامپ کم مصرف

سطح ساطع کننده نور در لامپ کم مصرف حاوی مقداری جیوه است که بسیار سمی است و در صورت شکستن تیوپ شیشه ای لامپ این ماده در محیط پخش شده و می تواند باعث ایجاد مسمومیت شود البته این مسئله زمانی مشکل ساز می شود که تیوپ بشکند در غیر اینصورت استفاده از لامپ کم مصرف به خودی خود خطری ندارد، به عبارت دیگر وقتی لامپ کم مصرف می شکند بخار سمی جیوه از آن متصاعد می شود بنابراین به هنگام شکستن لامپ به هیچ وجه نباید به خرده های آن دست زده و یا برای جمع کردن خرده ها از جاروبرقی استفاده کنید بلکه ابتدا لازم است پنجره های محیط که لامپ در آنجا شکسته را باز کرده و به مدت 15 دقیقه فضا را ترک کنید تا بخار متصاعد شده جیوه از محیط خارج شود سپس با استفاده از ماسک و دستگش اقدام به جمع کردن خرده ها کرده آنها را در یک ظرف شیشه ای درب دار و یا دو عدد کیسه پلاستیکی بریزید.
به طور کلی می توان گفت که لامپ های کم مصرف به دلیل وجود جیوه جزء زباله های خطرناک هستند و مراحل نابودسازی و بازیافت آنها بسیار پیچیده است بنابراین چنانچه همراه زباله های دیگر به صورت سنتی دفع شوند این نابودسازی غیر اصولی و رها کردن و شکستن شدن آنها در محیط سبب ایجاد آلودگی در آب و خاک و هوا خواهند شد.
مسأله مهم دیگر در مورد روش و نکات ایمنی استفاده لامپ کم مصرف طریقه دور انداختن این لامپ هاست، بسیاری از مصرف کنندگان لامپ کم مصرف پس از سوختن یا از کار افتادن لامپ آن را به همراه سایر زباله ها به درون سطل های زباله معمولی می اندازند که البته باید گفت این کار به هیچ عنوان صحیح نمی باشد چون احتمال دارد به هنگام تجمیع و یا انتقال زباله ها تیوپ لامپ شکسته و جیوه داخل آن با نشت به بیرون سبب آلودگی محیط شود به همین دلیل بهترین روش برای دورانداختن لامپ کم مصرف این است که آن را به محل های مخصوص بازیافت زباله های الکترونیکی تحویل دهید در صورت نبود چنین مکانهایی رد محل زندگی شما می توانید لامپ و خرده شکسته های آن را داخل دو عد کیسه پلاستیکی گذاشته سر کیسه را محکم گره بزنید و سپس داخل سطل زباله معمولی بیرون خانه قرار دهید.
لامپ های کم مصرف دارای مقداری جیوه و پوشش فسفر هستند که در داخل حباب شیشه ای آنها محبوس شده بنابراین پس از شکسته شدن یا از کار افتادن جزء زباله های خطرناک محسوب می شوند و در برخی کشورها قرار دادن این لامپ ها به همراه سایر زباله های معمولی شامل جریمه های سنگینی می شود اما متأسفانه در کشور ما تا کنون اطلاعات مناسبی در مورد خرید لامپ کم مصرف و روش و نکات ایمنی استفاده لامپ کم مصرف و بازیافت آن ارائه نشده است و نه تنها مراکزی برای جمع آوری ین زباله های خطرناک در نظر گرفته نشده بلکه روی بسته بندی این لامپ ها هم هیچ گونه هشداری در مورد خطرناک بودن عنصر جیوه داخل آنها ذکر نشده است.

سؤالات متداول